Trong bài viết này, SciEco sẽ giúp bạn làm rõ sự khác biệt giữa hai thuật ngữ thường xuyên xuất hiện trên các trang báo kinh tế quốc tế (Stock, Flow or Impulse?, n.d.). Mặc dù có vẻ đơn giản, nhưng chúng lại dễ gây nhầm lẫn, đặc biệt là khi bạn tiếp cận những bài viết chuyên sâu về lĩnh vực kinh tế.
Hình 1: Ví dụ về sự xuất hiện của stock and flow trong bài viết của J.P.Morgan
STOCK
Trong kinh tế học, stock là một biến đo lường tại một thời điểm nhất định, phản ánh tổng giá trị tích lũy của một yếu tố kinh tế tại thời điểm đó. Nếu bạn từng tìm hiểu báo cáo tài chính của doanh nghiệp, có thể hình dung stock giống như cách tài sản được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán—tức là một con số cố định tại một thời điểm nhất định.
Một số ví dụ về stock trong nền kinh tế Việt Nam bao gồm:
- Dự trữ ngoại hối tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) – tổng lượng ngoại tệ mà SBV đang nắm giữ tại một thời điểm cụ thể.
- Cung tiền M2 – tổng lượng tiền trong nền kinh tế, bao gồm tiền mặt lưu thông và tiền gửi ngân hàng.
- Nợ công – tổng số tiền mà chính phủ Việt Nam đã vay và chưa hoàn trả.
- Dư nợ tín dụng của hệ thống ngân hàng thương mại – tổng số tiền mà các ngân hàng đã cho vay nhưng chưa được hoàn trả.
FLOW
Khác với stock, flow là một biến được đo lường trong một khoảng thời gian nhất định, phản ánh sự thay đổi hoặc dòng chảy của một yếu tố kinh tế trong suốt giai đoạn đó. Trong báo cáo tài chính doanh nghiệp, flow có thể được so sánh với các khoản mục trên báo cáo kết quả kinh doanh, như doanh thu, lợi nhuận, vì chúng ghi nhận các giá trị phát sinh trong một khoảng thời gian cụ thể.
Một số ví dụ về flow trong nền kinh tế Việt Nam:
- Lượng USD mà Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) mua trên thị trường liên ngân hàng trong năm 2024 – thể hiện dòng chảy của ngoại tệ trong một năm.
- Thực hiện chi ngân sách năm 2024 – phản ánh tổng số tiền thực tế được chính phủ chi tiêu trong năm, không phải con số tích lũy tại một thời điểm. (Lưu ý: dự toán ngân sách nhà nước không phải stock hay flow, vì chỉ là kế hoạch, chưa phải giá trị thực tế).
- Kim ngạch xuất nhập khẩu – tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu, nhập khẩu của Việt Nam trong một năm, thể hiện dòng chảy thương mại.
MỐI QUAN HỆ GIỮA STOCK VÀ FLOW
Stock và flow không tồn tại độc lập mà có mối quan hệ chặt chẽ, có thể chuyển hóa và tác động lẫn nhau. Hiểu đúng về mối quan hệ này giúp ta đánh giá chính xác hơn các hiện tượng kinh tế.
Ví dụ, nợ công của Việt Nam tại một thời điểm nhất định là một biến stock, trong khi lượng nợ mà chính phủ vay thêm trong một năm là biến flow. Khi chính phủ vay nhiều trong một năm, lượng nợ (flow) tăng lên, dẫn đến nợ công tổng thể (stock) cũng gia tăng.
Về tầm quan trọng, stock và flow đều có giá trị như nhau, nhưng cách nhìn nhận phải phù hợp với từng trường hợp để tránh nhầm lẫn. Một ví dụ khác là diễn biến tỷ giá USD/VND vào năm 2022. Khi tỷ giá USD/VND tăng mạnh (VND mất giá), nhiều trang báo như báo Lao động (Tỷ giá sẽ tăng nóng hay giảm sốc trong năm 2022) đưa tin rằng dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) vào thời điểm đó vào khoảng 86.7 tỷ USD, điều này khiến nhiều người kỳ vọng SBV sẽ can thiệp để ngăn chặn đà tăng của tỷ giá. Tuy nhiên, thực tế là tỷ giá vẫn tiếp tục tăng, đạt mức 23.600 VND/USD vào cuối năm.
Hình 2: Tỷ giá trung tâm của Việt Nam trong năm 2022
Để hiểu hiện tượng này, ta cần áp dụng khái niệm stock và flow. Dự trữ ngoại hối (86.7 tỷ USD) là một biến stock, nhưng điều quan trọng hơn là lượng USD mà SBV thực sự đưa ra thị trường để mua VND về – đây là biến flow. Dù SBV có nguồn lực lớn (stock), nhưng nếu lượng USD bán ra không đủ (flow), thì tỷ giá USD/VND vẫn có thể tiếp tục tăng. Điều này cho thấy, không chỉ cần xem xét quy mô dự trữ ngoại hối mà còn phải quan sát lượng can thiệp thực tế trên thị trường để hiểu rõ diễn biến tỷ giá.
- SciEco hy vọng rằng qua những ví dụ đã trình bày, bạn có thể hiểu rõ hơn về stock và flow, tránh nhầm lẫn khi xác định hai loại biến này. Điều đó sẽ giúp bạn có cái nhìn chính xác hơn khi đánh giá tình hình thực tế.
Tài liệu tham khảo
Stock, flow or impulse? (n.d.). Retrieved March 13, 2025, from https://am.jpmorgan.com/at/en/asset-management/liq/insights/portfolio-insights/fixed-income/fixed-income-perspectives/stock-flow-or-impulse/
Tỷ giá sẽ tăng nóng hay giảm sốc trong năm 2022? (2022, February 3). https://laodong.vn/tien-te-dau-tu/ty-gia-se-tang-nong-hay-giam-soc-trong-nam-2022-989684.ldo
